Esquecer a Fidel canto antes.

Fonte: Garcia, Stein e Kang (2013).

O autócrata cubano Fidel Castro ven de morrer o pasado Black Friday, ironías do destino DEP. Digo que cumpre esquecelo canto antes, ainda que en realidade o que cumpre esquecer canto antes é o castrismo, esa versión caribeña do socialismo. Os máis interesados en pasar páxina canto antes deberían ser os cubanos claro. 

A figura 1 que encabeza esta entrada resume o legado de Fidel Castro e o castrismo. A figura 1 está sacada de Garcia, Stein e Kang (2013) que tratan de buscar explicacións a diverxencia que a figura ilustra. Nesta figura presentase o PIB per cápita cubano e o PIB per cápita promedio do resto de paises latinoamericanos (Arxentina, Brasil, Chile, Colombia, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, México, Nicaragua, Perú, Uruguai e Venezuela). Na figura pode apreciarse o aumento na diferencia entre o PIB per cápita latinoamericano e o cubano. Os autores tratan de buscar unha causa a esta diverxencia. Por qué o PIB per cápita cubano foi alonxandose do resto de latinoamérica? 

Para responder a esta pregunta os autores poñen en práctica unha sigular estratexia empírica que non ven ao caso discutir aquí. A principal conclusión dos autores é que o cambio institucional que supuxo a revolución socialista de 1959 é a causa do empobrecemento cubano. Os autores discuten outras potenciais causas. En particular: 

• O capital humano é un factor importante para o crecemento económico. Se a revolución causou unha reducción importante no capital humano esta podería ser unha explicación para o empobrecemento cubano. 
• O embargo económico imposto polos EE.UU en 1960 como resposta a expropiación de investimentos estadounidenses, é unha causa esgrimida con frecuencia polo governo cubano e os seus defensores.

O embargo foi unha fonte de problemas económicos especialmente desde o final da Unión Soviética en 1991. Porén o bloque soviético proporcionou un soporte grande a Cuba. Desde 1960 a URSS e outros países socialistas firmaron acordos de comercio con Cuba de tal xeito que garantizaron a demanda para o azucre cubano e máis que compensaron a pérdida do mercado de EE.UU. A cambio os países socialistas proporcionaron a Cuba petroleo, maquinaria e produtos químicos. Os autores concluen que o embargo non pode ser causa do empobrecemento de Cuba que a figura 1 sinala.

Cuba ten bos indicadores de saude e educación xa dende principios do século XX, polo menos en comparación ao resto de países latinoamericanos. A revolución socialista non perxudicou os indicadores educativos de Cuba e foi quen de manter por riba da media de latinoamérica estes indicadores. Daquela esta non pode ser a causa do empobrecemento cubano. As seguintes figuras apoian estas afirmación. Tamén están traidas de Garcia, Stein e Kang (2013).

A figura 7 permite ilustrar que a revolución tivo un impacto positivo sobre a taxa de alfabetización da poboación tras a ralentización experimentada nos anos 40 e 50. A figura 8 amosa os anos de escolarización promedio da poboación maior de 15 anos. Este indicador tamén presenta unha boa evolución e é considerado unha boa aproximación ao nivel de capital humano dunha economía.

En resume, non foi o embargo nin o deterioro do capital humano cubano nin as aventuras militaristas en África os causantes do empobrecemento cubano. Foi a supresión dos mecanismos de mercado provocados pola revolución a causante do empobrecemento do pobo cubano. Canto antes abandone Cuba os cambios que estableceu a revolución de 1959 antes poderá incorporarse aos países que prosperan.